کمتر کسی است که نام چای دارجلینگ هندوستان را نشنیده باشد. در ضمن، نام چای دارجلینگ با نام مناطق دیگرِ هندوستان همچون چای دارجلینگ آسام و نیز نام برخی مارک‌های چای ایرانی نیز ترکیب شده و بسیار مصطلح است؛ مانند چای دارجلینگ احمد، چای دارجلینگ شهرزاد، چای دارجلینگ جهان و…

در این مقاله به تاریخچه و ویژگی‌های مختلف چای دارجلینگ ازنظر انواع و خواص چای دارجلینگ خواهیم پرداخت.

تاریخچه‌ی چای دارجلینگ
در قرن نوزدهم یکی از درآمدهای عمده‌ی انگلستان در هندوستان توسط کمپانی هند شرقی» از صادرات نوعی چای حاصل می‌شد که با افت صادرات این چای، کشور مذکور درصدد پیدا کردن جایگزینی برای آن برآمد و در همین راستا، منطقه‌ی دارجلینگ در بنگال غربی از حدود سال 34 به خاطر خوش آب‌وهوا بودن با تلاش‌های افرادی انگلیسی به نام‌های دکتر آرچیبلد کامبل» (Archibald Campbell) و رابرت بروس» (Robert Bruce) مرکز ست انگلیسی‌ها شد. انگلیسی‌ها با کمک متخصصان چینی و با استفاده از شیوه‌هایی خاص، کشت نوع دیگری از چای به نام چای دارجلینگ را در این منطقه توسعه دادند. پس از آن خرید چای توسط مشتریان انگلیسی دوباره رونق گرفت.

چای دارجلینگ چیست و انواع چای دارجلینگ کدام است؟
چای دارجیلینگ در حال حاضر یکی از مشهورترین چای‌های جهان است که طعم تلخ و تندی دارد و انواع مختلفی از آن موجود است ولی به طور کلی جزو چای‌های سیاه طبقه‌بندی می‌شود.

در هنگام تست طعم چای، برگ‌های انواع چای به‌صورت هم‌زمان کنده و از آن‌ها چای تهیه می‌شود و در یک بازه‌ی زمانی مشخص توسط کارشناس تست چای امتحان می‌شوند. در تصویر بالا یک ساعت شنی کوچک در کنار پنجره وجود دارد که برای زمان‌بندی تست انواع چای مورداستفاده قرار می‌گیرد.

تعیین طعم چای دارجیلینگ و طبقه‌بندی آن یک حرفه‌ی کاملاً تخصصی به شمار می‌رود و افراد کمی قادر هستند آن را به طرزی کاملاً دقیق و صحیح انجام دهند.

انواع چای دارجلینگ
چای سیاه دارجلینگ
دارای برگ‌های سفت و رنگ سیاه است. در برخی مواقع انواع چای‌های دیگری که اکسیده شده‌اند نیز به چای سیاه دارجلینگ اضافه می‌شوند. نخستین برداشت چای سیاه دارجلینگ در اواخر اسفندماه و اوایل بهار انجام می‌شود و چای آن دارای رنگ بسیار روشنی است.

دومین برداشت این چای در اواخر ماه اردیبهشت است که داری عطر و طعم کامل است و بعد از این تاریخ تا فصل پاییز دو برداشت دیگر نیز از آن به عمل می‌آید که جنبه‌ی صادراتی ندارد.

چای سفید دارجلینگ
این نوع چای، دارای عطر و طعم ظریف و رنگ تقریباً طلایی است. برگ‌های آن بسیار سبک هستند و برای تهیه‌ی چای باید مقدار بیشتری از آن مصرف شود. چای سفید دارجلینگ یک چای نادر است و در ارتفاع 2000 متری از سطح دریا پرورش داده می‌شود.

چای اولونگ (اولانگ) دارجلینگ
دارای برگ‌هایی ریز است و در دمای خاصی فرآوری می‌شود. به مراتب نادرتر از چای سفید است و آن را در ارتفاع 3000 متری از سطح دریا پرورش می‌دهند و رنگ چای آن در فنجان، تقریباً نارنجی رنگ است و قیمت زیادی نیز دارد.

چای سبز دارجلینگ
این نوع از چای بخار داده شده و کمتر اکسیده می‌شود و نسبت به چای سیاه، 60 درصد پلی فنول» بیش‌تر که یک نوع آنتی‌اکسیدان ضد سرطان است دارد و تلخی طعم آن در مقایسه با دیگر انواع چای دارجلینگ کمتر است.

خواص چای دارجلینگ
دو ویژگی اصلی چای دارجلینگ وجود آنتی‌اکسیدان و خاصیت ضد سرطانی آن از طریق مقابله با رادیکال‌های آزاد در بدن انسان و نیز خاصیت کاهش وزن به دلیل وجود انواع کاتچین» (نوعی آنتی‌اکسیدان طبیعی) و انواع فلانوئید» است که خاصیت ضدالتهاب و ضد تومور نیز در آن‌ها وجود دارد. هم‌چنین این چای خوش عطر و طعم برای زخم معده، سلامت قلب، جلوگیری از تصلب شرایین و به دلیل خاصیت ضد باکتری، برای سلامت دندان‌ها نیز مفید ذکر شده است.

کافئین موجود در این چای موجب کاهش جذب چربی و درنتیجه کاهش وزن شود.

طریقه‌ی دم کردن انواع چای دارجلینگ
چای دارجلینگ
در دم کردن تمامی انواع چای دارجلینگ باید پیش از دم کردن چای، قوری را با گرداندن آبِ حرارت‌دیده در آن گرم کنید.
برای چای سیاه، آب جوش را به مقدار مطلوب به چای سیاه اضافه کنید. این چای نباید کمتر از 30 ثانیه بجوشد.
پس از ریختن آب جوش به چای اولونگ دارجلینگ؛ آن را در حرارت بین 90 تا 100 درجه دم کنید. توصیه می‌شود که از آب معدنی برای دم کردن چای اولونگ دارجلینگ استفاده شود تا املاح موجود در آب‌معدنی، طعم چای سبز را بیش‌تر معلوم کند.
برای دم کشیدن چای، در برخی از انواع بسیار اعلای چای دارجلینگ، حرارت دیدن به مدت 30 ثانیه کافی خواهد بود. در ضمن، بهترین نوع قوری برای دم کردن چای، قوری سفالی است.
جمع بندی
چای دارجلینگ چیست و چه تفاوتی با انواع دیگر دارد؟
چای دارجیلینگ در حال حاضر یکی از مشهورترین چای‌های جهان است که طعم تلخ و تندی دارد و انواع مختلفی از آن موجود است ولی به طور کلی جزو چای‌های سیاه طبقه‌بندی می‌شود. علت نام گذاری این چای، منطقه ای است که چای در آن می‌روید.

آیا در دم کردن چای دارجلینگ نکته خاصی را باید رعایت کرد؟
در دم کردن تمامی انواع چای دارجلینگ باید پیش از دم کردن چای، قوری را با گرداندن آبِ حرارت‌دیده در آن گرم کنید.

برگ چای در ایران و کشورهای خارجی به شیوه‌های نسبتاً متفاوتی تقسیم‌بندی و یا درجه‌بندی می‌شوند؛ در این مقاله نگاهی به تقسیم‌بندی‌های چای سیاه ایرانی و چای سیاه خارجی با تکیه‌ی بیشتر بر درجه‌بندی برگ چای سیاه در کشورهای خارجی داریم.

درجه‌بندی برگ چای سیاه ایرانی
هرچند درجه‌بندی‌های نسبتاً متفاوتی برای چای ایرانی در وب‌سایت‌های مرتبط با موضوع چای و یا برخی فروشگاه‌ اینترنتی چای و یا در نزد تولیدکنندگان چای، مصطلح و مورداستفاده است ولی در یک جمع‌بندی کلی می‌توان برگ چای ایرانی را به این نحو درجه‌بندی کرد:

قسمت سرگل برگ چای: این قسمت فقط در فصل بهار به دست می‌آید. عطر زیاد و شکل پیچی دارد و آن را یکی از بهترین چای‌های موجود محسوب می‌کنند.
قسمت قلم برگ چای: برگ سوم گیاه چای که شامل برگ‌های بالایی گیاه چای است را چای قلم می‌گویند و معمولاً خوشرنگ‌ترین چای محسوب می‌شود.
قسمت ممتاز برگ چای: یا چای ممتاز که ترکیبی از برگ‌های بالایی و پایینی بوته‌ی چای است.
قسمت شکسته‌ی برگ چای: یا چای شکسته که شامل برگ‌های میانی و پایینی بوته‌ی چای است و معمولاً ریزتر نیز هست.
بخش موسوم به باروتی برگ چای: که شامل برگ‌های پایینی گیاه چای است که نام دیگر آن کله مورچه ای است.
درجه‌بندی برگ چای سیاه خارجی
در عرصه‌ی تجارت جهانی چای و بخصوص در تجارت چای سیاه، چای بر حسب اندازه‌ی برگ چای و کیفیت برگ چای طبقه‌بندی می‌شود. در این قسمت، تقسیم‌بندی رایج در مورد برگ چای سیاه را مورد بررسی قرار می‌دهیم؛ اصطلاحات در پی آمده برای انواع برگ چای به عمل آمده در هندوستان، سری‌لانکا، اندونزی و برخی کشورهای آفریقا و قاره‌ی آمریکا صادق است؛ البته در روش‌های تولید چای استفاده از روش (CTC) (Crush-Torn-Curl) که در آن برگ چای به شکل گلوله‌ای درآمده و در کیسه‌های چای مورد استفاده قرار می‌گیرد، منجر به استحصال مقدار بیشتری چای باکیفیت می‌شود.

معیارهای عمده برای درجه‌بندی برگ چای سیاه خارجی عبارتند از:

اندازه‌ی برگ چای
کامل یا شکسته بودن برگ چای
کیفیت برگ چای
به طور کلی بهترین برگ چای، جوان‌ترین آن است و برگ‌های بالغ‌تر، طعمی با میزان کیفیت پایین‌تر دارند. به برگ‌های چای جوان‌تر (tippy) نیز گفته می‌شود.

برگ چای
با توجه به سه عامل گفته شده و ترکیب‌های مختلف آن، انواع برگ چای با عناوین زیر نام‌گذاری می‌شوند:
OP که شامل دو برگ چای در قسمت بالای بوته‌ی چای هستند. این نوع، خود دارای زیرمجموعه‌هایی به نام‌های (OP1-OPA-OPS) است که نمونه‌های بهتر OP هستند.
FOP متشکل از جوانه و دو یا سه برگ چای در قسمت بالای گیاه. این قسمت در بنگلادش» و آسام» جزو چای درجه‌ی دو و در چین» چای درجه‌ی یک محسوب می‌شود و زیرمجموعه‌ای با کیفیتِ بهتر به نام (FOP1) دارد.
GFOP دارای کیفیت بهتری از برگ چای FOP است.
TGFOP جزو بهترین چای‌های دارجلینگ» و آسام به شمار می‌رود و زیرمجموعه‌ی بهتری به نام (TGFOP1) دارد.
FTGFOP بالاترین درجه‌ی مرغوبیت چای.
FTGFOP1)- STGFOP – SFTGFOP) این سه مورد، زیرمجموعه‌ی FTGFOP هستند و بهترین انواع در بهترین درجه‌بندی چای سیاه خارجی محسوب می‌شوند.
البته لازم به تذکر است که در نزد ارائه کنندگان درجه بندی‌های فوق، کامل بودن برگ چای همیشه به معنای مرغوبیت تام و تمام آن نیست. آن‌ها معتقد هستند که چای‌های به‌ عمل آمده از برگ‌های شکسته، سریع‌تر به آب تزریق شده و رنگ می‌گیرند و دم می‌کشند و برای استفاده در هنگام صبح مناسب‌تر هستند.

در درجه‌بندی برگ چای سیاه خارجی، شکستگی و یا کامل بودن برگ‌ها نیز دارای رتبه‌بندی هستند که عبارتند از:
BT شکستگی دارای اجزای درشت
BP رایج‌ترین نوع شکستگی
BPS اصطلاح شکستگی در آسام» و دارجلینگ»
FP اصطلاح شکستگی که بیشتر در هندوستان» و کنیا» رایج است.
BOP درجه‌ی اصلی شکستگی چای سیاه در چین، آسام، جنوب هند، سریلانکا، جاوه و چین
F BOP شکستگی‌های بزرگ‌تر و بی‌نظم تر رایج در اندونزی، چین، بنگلادش، آسام، آمریکای جنوبی
F BOP F دارای شکستگی بیشتر و قیمت بالاتر
G BOP چای درجه دوم با برگ‌های ناهموار
GF BOP1 بالاترین کیفیت
TGF BOP1 بهترین نوع در بالاترین کیفیت
هم‌چنین برگ چای سیاه از جنبه‌ی غربال‌گری (بوجاری) نیز دارای اصطلاحات و نیز درجه‌بندی‌هایی به شرح در پی آمده هستند:
PF چای معطر
OF اصطلاح رایج در هندوستان شمالی، آفریقا و بعضی از مناطق آمریکای جنوبی برای غربال برخی اجزای خشن و ناخالصی‌ها
FOF چای ریزتر و اصطلاح رایج در آسام و بنگلادش
GFOF بهترین نوع برای چای کیسه‌ای دارجلینگ
TGFOF این اصطلاح برای انواع جوان‌تر برگ چای موسوم به tippy به کار می‌رود.
BOPF اصطلاح اصلی رایج در هندوستان جنوبی، سریلانکا، موزامبیک»، کنیا و بنگلادش در مورد برگ چای، همراه با افزودنی‌های دیگر به آن.
درجه‌بندی خاکه‌ی چای نیز به ترتیب عبارتند از: D1-PD-PD1

گیاه ماچا چیست؟
در پاسخ به سوال چای ماچا چیست باید گفت: چای ماچا (抹茶 Matcha) نوعی پودر چای سبز بسیار خوش‌رنگ و بو و دارای نوعی طعم شیرین ظریف و پنهان (Subtle Sweetness) است. رنگ آن سبز زمردی است. این چای در ژاپن با آسیاب‌های گرانیتی مخصوصی پودر می‌شود تا کلروفیل درون آن به اصطلاح نسوزد.

ژاپنی‌ها در پودر کردن دستی آن از هاون چوبی نیز استفاده می‌کنند. نکته‌ی مهمی که کم‌تر ذکر می‌شود این است که کلمه‌ی ماچا» به فرم پودر شده‌ی گیاه چای تنچا» (tencha 碾 茶 茶) گفته می‌شود.

علت منحصر به فرد بودن پودر ماچا نحوه کشت ویژه‌ی آن است. درختچه‌های چای سبز ماچا در طول زمستان به خواب زمستانی رفته و با نگهداری مواد معدنی در خود و با رسیدن فصل بهار و بیدار شدن از خواب زمستانی، از طریق عمل فتوسنتز، بهترین نوع چای بهاره‌ی ماچا را پدید می‌آورند.

کشاورزان ژاپنی در حدود اواسط اردیبهشت‌ماه، سایبان‌هایی چوبی با چهارچوب‌های آلومینیومی بر روی درختچه‌های ماچا ایجاد می‌کنند تا میزان رسیدن نور خورشید به درختچه‌های ماچا به حدود 60 تا 75 درصد کاهش پیدا کند. این عمل، باعث بالا رفتن طعم شیرین و خواص کیفیت چای ماچا از طریق افزایش اسیدآمینه‌ها در آن می‌شود. برداشت چای ماچا در ژاپن با مراسم خاصی همراه است.

تاریخچه‌ی چای ماچا چیست؟

هرچند که چای سبز ماچا یک چای ژاپنی نیز معرفی می‌شود ولی خاستگاه اصلی آن کشور چین است.
در قرن دوازدهم میلادی یک راهب متعلق به مکتب ذن» به نام ایساسی» (Eisai) طی سفری که به کشور چین داشت و در ضمن سیر و سیاحت در چین، انواعی از بذر انواع چای را با خود به ژاپن آورد که چای ماچا نیز یکی از آن‌ها بود. البته در آن زمان چای ماچا در ژاپن و در ابتدا به حالت پودر به کار نمی‌رفت و این موضوع، ابداع چینی‌ها است.

چینی‌ها از صدها سال پیش، از چای ماچا به‌عنوان دم‌نوش نیروبخش و درمانگر استفاده می‌کردند. ابتدا راهبان بودایی و سپس افراد لشکری در گسترش محبوبیت و مصرف این چای مؤثر بودند.

خواص چای ماچا چیست؟
خواص چای ماچا چیست؟
مهم‌ترین خواص چای ماچا عبارتنداز:

تقویت سوخت و ساز بدن
جلوگیری از پیری
سوزاندن چربی‌های اضافی
افزایش قابلیت چربی سوزی بدن
انرژی بخشی
سم‌زدایی از کبد
کاهش استرس
تقویت کننده‌ی باکتری‌های نوع خوب در روده
ضد التهاب
پایین نگه‌ دارنده‌ی قند خون و آدرنالین
و ضد سرطان بودن
نوشیدن یک لیوان چای ماچا در روز، بطور متوسط بین ۳ الی ۶ ساعت به بدن انرژی میدهد.

خرید آنلاین چای ماچا
خرید آنلاین چای ماچا
بسته 10 گرمی
39,000 تومان
خرید آنلاین چای ماچا
بسته 40 گرمی
103,000 تومان
خرید آنلاین چای ماچا
بسته 160 گرمی
370,000 تومان
مواد تشکیل دهنده چای ماچا
آمینواسید
آمینواسید، زنجیره یا حلقه‌ی کربن است. آمینواسیدها در تقویت سوخت‌وساز بدن نقش مؤثری دارند.

کاتچین (Catechin)
این ماده از جنبه‌ی غذایی یکی از مشهورترین آنتی‌اکسیدان‌های غذایی را داراست. این آنتی‌اکسیدان‌ها در چای سبز ماچا بیش‌تر از انواع چای سیاه وجود دارند.

آنتی‌اکسیدان
وجود آنتی‌اکسیدان مربوط به وجود مقادیر زیادی از کاتچین در چای سبز ماچا است.

موارد استفاده از ماچا چیست؟
فواید چای سبز ماچا چیست؟
پودر ماچا را می توان به روش های مختلفی استفاده کرد، از بستنی های خنک و متنوع تابستانی گرفته تا نوشیدنی های داغ زمستانی، حتی میتوان از آن در تهیه کیک و غذا هم استفاده نمود و یا به صورت ماسک های زیبایی از فواید بی نظیر این چای سبز منحصر به فرد استفاده کرد.
همانطور که قبلا توضیح دادیم چای ماچا یک نوع خاص از چای سبز است که نحوه فرآوری و آماده سازی خاصی دارد و در نتیجه خواص آن از چای سبز معمولی بسیار بیشتر است.
چای سبز ماچا را می توان به صورت گرم و سرد استفاده نمود و در هر دو روش مصرف، کلیه خواص پودر ماچا حفظ می‌شود و روش مصرف تنها به ذائقه و سلیقه مصرف کننده بستگی دارد.

معمول ترین نوشیدنی گرمی که با استفاده از چای ماچا می توان تهیه کرد انواع لاته ماچا است که ترکیبی گرم، لطیف و دوست داشتنی دارد به این صورت که یک لیوان شیر گرم را با نیم تا 1 گرم پودر چای ماچا مخلوط می‌کنیم. برای شیرین کننده این نوشیدنی هم میتوان از عسل استفاده نمود.
اما نکته خیلی مهم در تهیه نوشیدنی با پودر چای ماچا مرحله ترکیب مواد با یکدیگر است. چرا که در زمان مصرف ماچا باید چای ماچا کاملا در شیر، آب و یا هر نوشیدنی دیگری که می‌خواهید به عنوان پایه از آن استفاده کنید حل شود. در غیر اینصورت پودر چای ماچا در انتهای لیوان ته نشین می‌شود.

چای سبز ماچا چیست؟
برای حل کردن پودر چای ماچا حتما از همزن مناسب استفاده کنید. هرچه ماچا بهتر در شیر یا آب و یا… حل شود نتیجه دلچسب تر و مناسب تری را تجربه خواهید کرد.
در واقع برای مصرف ماچا نیاز به طی کردن مراحل سخت نیست و هر کسی میتواند یک لاته ماچای حرفه ای درست کند.
در واقع لاته ماچا یکی از ساده ترین روش ها برای استفاده از این سوپرفود بی نظیر است. (برای اینکه بدانید سوپرفود چیست پیشنهاد میکنیم مطلب با سوپرفودها Superfoods آشنا شوید را مطالعه کنید.)

همچنین میتوان در تهیه انواع کیک، ترافل ها، بستنی و دسر و صبحانه های مقوی از ماچا استفاده کرد.

چه مقدار ماچا مصرف کنیم؟
برای استفاده از چای ماچا ابتدا باید با مقدار مصرف مناسب آن در هر وعده آشنا شوید، در ابتدا با این مفهوم آشنا شدیم که ماچا چیست، سپس درباره روش های مختلف و متنوع استفاده از ماچا صحبت کردیم.

اما به صورت کلی مقدار مناسب برای استفاده در روز چه میزان است؟
برای پاسخ سوال بهترین زمان مصرف چای ماچا چیست، باید این نکته را در نظر گرفت که به عنوان مثال بدن انسان در روز میتواند 400 میلی گرم کافئین دریافت کند و بیشتر از این مقدار برای بدن مضر خواهد بود و موجب پرخاشگری، استرس و … میشود در ادامه بیشتر به این موضوع خواهیم پرداخت.
با احتساب عدد 400 میلی گرم در روز و با توجه به اینکه به ازای هر 250 میلی لیتر شیر و یا آب میتوان 0.5 تا 1 گرم پودر چای ماچا در هر وعده استفاده نمود که حدودا شامل 50 – 70 میلی گرم کافئین است. پس هر فرد میتواند تا 5 فنجان چای ماچا در روز استفاده کند.
اما با توجه به اینکه بازه زمانی افزایش انرژی با مصرف ماچا بین 6 تا 8 ساعت ادامه دارد (یعنی با نوشیدن یک فنجان چای ماچا (بسته به بدن هر شخص) تا 8 ساعت انرژی لازم برای بدن تامین میشود.) به طور متوسط برای آنکه انرژی لازم در طول روز تامین شود نوشیدن 2-3 فنجان چای ماچا توصیه میشود که البته از فردی به فرد دیگر متغیر است. برخی افراد با نوشیدن یک فنجان ماچا در روز تا 8 ساعت انرژی لازم را بدست می آورند.

ماچا بهتر است یا قهوه؟

همانطور که قبلا در مقاله کافئین چیست صحبت کردیم میزان کافئین موجود در هر فنجان قهوه بین 80 تا 200 میلی گرم است. اما در مورد مصرف قهوه چند نکته حائز اهمیت است. عموما مصرف قهوه در افراد به دلیل حجم بالای کافئین موجود در هر وعده مصرف و افزایش ناگهانی انرژی در افراد پر مشغله یا کسانی که وقت کافی برای استراحت ندارند و یا به هر دلیل دیگر قهوه می‌نوشند ایجاد اعتیاد می کند. اما نکته جالب توجه در مورد مصرف قهوه این است که هر فنجان قهوه بین 1 تا 3 ساعت پس از نوشیدن افزایش انرژی به همراه دارد و این افزایش سینوسی و کاهش ناگهانی به مرور باعث افزایش مصرف افراد می‌شود.
تا اینجا با کافئین موجود در قهوه و نحوه عملکردش در بدن آشنا شدیم. همانطور که قبل تر اشاره کردیم ماچا نیز دارای کافئین است اما میزان کافئین آن در هر فنجان بین 35 تا 70 میلی گرم می‌باشد. شاید در ابتدا این تصور ایجاد شود که این میزان کافئین در مقایسه با قهوه بسیار کمتر است پس اثر آن هم به همین میزان کمتر خواهد بود. اما خوشبختانه نحوه عملکرد کافئین در ماچا به صورت سینوسی نیست و در بازه زمانی 4 تا 6 ساعت بدن افزایش انرژی، افزایش تمرکز و شادابی را تجربه می کند، به این معنی که پس از نوشیدن یک فنجان چای ماچا بدن حداقل تا 4 ساعت آینده سرشار از انرژی خواهد بود در صورتی که این افزایش انرژی با قهوه حداکثر تا 3 ساعت ادامه دارد.

به علاوه افزایش ناگهانی کافئین در خون منجر به ایجاد استرس، تنش و در برخی افراد به صورت دلشوره نمایان می شود. در صورتی که به دلیل کمتر بود میزان کافئین در ماچا و همچنین ماندگاری طولانی تر آن پس از مصرف این مشکلات برای افراد ایجاد نمی شود.

نخست تذکر این نکته لازم است که چای در انواع رنگ‌ها و حالت‌ها وجود دارد، علت اصلی تفاوت رنگ انواع چای، در میزان اکسیداسیون آن‌ها است.

اکسیداسیون چای پس از جدا شدن برگ آن از ساقه‌ آغاز می‌شود و میزان آن بستگی به نوع فرآوری به عمل‌ آمده در مورد برگ چای دارد.

چای سفید (White Tea)
چای سفید از گلبرگ های تازه گیاه چای تولید می شود. چای سفید در نور طبیعی آفتاب خشک شده و اکسیده نمی‌شوند. کم‌ترین میزان کافئین در چای سفید موجود است و مهم‌ترین مرکز کشت چای سفید در جهان، در استان فوجیان» چین قرار دارد. وقتی برای اولین بار چای سفید را بنوشید، تقریباً احساس خواهید کرد که بی‌مزه و شبیه به آب است ولی بعد از مدتی در دهان و نفستان احساس یک مزه‌ی شیرین ملایم خواهید کرد. انواع این چای از طریق سفارش اینترنتی چای نیز قابل تهیه است.

محصولات مرتبط در فروشگاه چای مارکت
چای بلومینگ
چای سفید بلومینگ یا شکوفنده با طعم هلو (ضد استرس، تقویت گوارش، مناسب پذیرایی)
شروع قیمت از: 27,000 تومان
Rated 5.00 out of 5 based on 2customer ratings
انتخاب وزن و خرید
چای سفید و بلوبری
چای سفید سوزنی و بلوبری (آنتی اکسیدان قوی، طعم ملایم، مناسب پذیرایی)
شروع قیمت از: 45,000 تومان
Rated 5.00 out of 5 based on 1customer rating
انتخاب وزن و خرید
چای مروارید چین
چای سفید و سبز ساده مروارید (آنتی اکسیدان، لاغری، مناسب پذیرایی)
شروع قیمت از: 22,000 تومان
Rated 5.00 out of 5 based on 3customer ratings
خرید آنلاین
چای زرد (Yellow Tea)
چای زرد یک نوع چای کم‌تر شناخته‌شده و نسبت به برخی از انواع دیگر تا حدودی گرانقیمت تر است.

مراحل فرآوری برگ چای زرد شبیه به مراحل فرآوری برگ چای سیاه است با این تفاوت که پوشش دادن برگ‌های چای توسط قرار دادن آن‌ها در نوعی بسته‌بندی‌های خاص و گاهی همراه با بخار دادن، یکی از مراحل اضافی فرآوری این نوع از چای است. در حقیقت، عمل اکسیداسیون در این چای، بسیار آهسته‌تر صورت می‌گیرد و در نتیجه چای زرد دارای طعمی ملایم‌تر از چای سبز می‌شود.

محصولات مرتبط در فروشگاه چای مارکت
چای زرد
اتمام موجودی
چای زرد
شروع قیمت از: 58,000 تومان
امتیاز 4.00 از 5
خرید آنلاین
چای سبز (Green Tea)
رنگ آن سبز تیره و طعم آن نسبت به چای سیاه نافذتر است. چای سبز، کافئین کمی دارد و ایجاد عصبانیت یا بی خوابی نمی‌کند، تصفیه‌کننده و مفرح است. چای سبز چینی حدود 30 تا 35 میلی‌گرم کافئین در هر فنجانِ 8 اونسی دارد. (هر اونس حدود 31 گرم است) این میزان، در چای سبزِ ژاپنی 25 تا 30 میلی‌گرم است.

چای سبزهایی که در آخر نام آن‌ها چی» (به معنای چای) می‌آید ژاپنی هستند و نام انواع چای سبز چینی اشاره به منطقه‌ی کشت آن‌ها دارد.

تاریخچه چای در جهان را باید به شیوه‌ی تطبیقی بررسی کرد؛ زیرا خاستگاه‌های متفاوت و سرگذشت‌های چندگانه‌ای در مورد پیدایش و رواج کشت و مصرف چای در جهان وجود دارد که در آن‌ها گاهی مرزِ بین افسانه و واقعیت مشخص نیست. با بررسی اکثر منابع علمی و معتبر، می‌توان به جمع‌بندی نسبی در مورد تاریخچه چای به شرح در پی آمده رسید:

چای چیست و کشت چای و فرآوری آن چگونه انجام می‌شود؟
از جنبه‌ی علمی، گیاه و نوشیدنی حاصل از یک گل زینتی به نام علمی Camellia sinensis را چای می‌نامند. نام آن در چین جنوبی و چین شمالی به ترتیب، چای» و تِی» گفته می‌شود. کشت چای در مناطقی صورت می‌پذیرد که در آنجا حداقل 1200 میلی‌متر بارندگی سالانه وجود داشته باشد و خاک مناسب برای آن خاک اسیدی با PH پنج و نیم است. از جنبه‌ی فرآوری، برگ چای مراحل حرارت دهی، خشک سازی و گاه افزودن برخی دیگر از گیاهان را می‌گذراند و سرانجام به مدت چند دقیقه در آبِ جوش، جوشانده می‌شود. فرآوری نوع سیاه آن به دو روش رسمی (Orthodox) و غیررسمی (Unorthodox) قابل انجام است. در این گیاه، آنتی‌اکسیدان»، کافئین» و تئوفیلین» وجود دارد.

خاستگاه و تاریخچه چای در جهان
تاریخچه چای
با این که در منابع مختلف از چند کشور آسیایی به عنوان خاستگاه این گیاه نام برده شده است؛ ولی اکثریت قریب به اتفاق این منابع، کشور چین را خاستگاه اصلی بوته‌ی این گیاه می‌دانند.

در این میان یکی از مشهورترین روایت‌ها مربوط به 2737 سال پیش از میلاد مسیح است که طبق آن، روزی امپراتور وقت چین به نام شِن نونگ» (Shen Nung) که خود گیاه‌شناسی حاذق بود در زیر درختی نشسته بود و خدمتکار او، آب جوشانده شده‌ای تهیه کرده بود که با افتادن یک برگ چای در آب جوش، شن نونگ به خاصیت این گیاه پی برد و از آن‌ پس مصرف این نوشیدنی به‌ مرور در چین و نقاط دیگر جهان رواج یافت. اگر بخواهیم از روایت‌ها خارج شده و کمی مستندتر به بررسی این موضوع بپردازیم، باید بگوییم که در مزارهای اکتشاف شده‌ی مربوط به زمان حکومت خاندان هان» (Han) در چین که مربوط به سال‌های 220 تا 206 قبل از میلاد است؛ وسایل چای‌خوری کشف شده است، اما این نوشیدنی به‌ عنوان نوشیدنی رسمی و ملی چین، از زمان سلسله تانگ» (Tang) که از سال‌های 6 تا 906 میلادی بر چین حکومت می‌کردند رواج یافت. منبع مستند دیگری نیز در مورد تاریخچه چای وجود دارد که مربوط به نویسنده‌ای چینی به نام لو یو» است (Lu Yu) که اولین کتاب رسمی درباره‌ی چاچینگ» (Ch’a Ching) یا همان چای کلاسیک را نوشته است. کمی بعد از این تاریخ بود که برای نخستین بار، این گیاه توسط راهبان بوداییِ ژاپنی که برای تحصیل به چین سفر کرده بودند، در کشور ژاپن معرفی شد و مورد توجه قرار گرفت، طوری که در آیین‌ها و مراسم ژاپنی، جایگاه ویژه‌ای یافت که از آن به‌ عنوان مراسمِ (جشنِ) چای نیز یاد می‌شود.

تاریخچه رواج مصرف چای در اروپا
تاریخچه گیاه چای
ازنظر زمانی، اروپا در مورد مصرف این نوشیدنی از دیگر نقاط جهان بسیار عقب تر است. آشنایی با خواص این گیاه در اروپا، مربوط به نیمه‌ی دوم قرن شانزدهم میلادی می‌شود. نوشیدن چای ابتدا در بین تاجران و بازرگانان پرتغالی رواج پیدا کرد اما تجارت آن، نه توسط پرتغالی‌ها بلکه توسط رقیبان تجاری آن‌ها که هلندی‌ها بودند، آغاز شد. نخستین بار در حدود سال 1606 میلادی بود که هلندی‌ها تجارت این بوته را از طریق جزیره‌ی جاوه» از چین به هلند آغاز کردند و خیلی سریع این نوشیدنی به عنوان یک نوشیدنی لوکس در بین مردم هلند شناخته شد.

تاریخچه مصرف چای در انگلستان
تاریخچه چای در انگلستان
ورود این نوشیدنی به انگلستان در حدود سال 1600 میلادی آغاز شد، در ابتدا ملوان‌ها و تاجران، این گیاه را به عنوان یک هدیه از آسیا به شهرهای خود در انگلستان می‌بردند. اولین چای خانه در سال 1652 در لندن تأسیس شد و تا مدت‌ها مردم به این نوشیدنی با کنجکاوی می‌نگریستند. هم‌چنین در سال 1658 یکی از مجله‌های منتشرشده در لندن به نام (Mercurius Politicus) در این مورد، مطلبی درج کرد که در آن نام این نوشیدنی را از قول چینی‌ها تی چا» (T cha) و از قول سایر ملل، تای» (Tay) معرفی کرد؛ سپس نوبت به اولین واردات رسمی و انبوه این محصول به انگلستان توسط کمپانی انگلیسی هند شرقی» می‌رسد که مربوط به سال 1664 می‌شود.

موضوع تأثیرگذار دیگر در رواج نوشیدن چای در انگلستان و اروپا، مربوط ازدواج چار دوم» با پرنسسی پرتغالی به نام براگانزا» (Braganza) است. پرنسس براگانزا معتاد به مصرف این نوشیدنی بود و همین امر تأثیر زیادی در معرفی و رواج چای در انگلستان و اروپا داشت، طوری که چای ابتدا به عنوان یک نوشیدنی در بین طبقات اشراف و نیز توسط قضات دادگاه‌های انگلستان مورد استفاده قرار گرفت و سپس در بین دیگر اقشار مردم انگلستان نیز تا حدی رواج یافت.

در نهایت درباره تاریخچه چای این را بدانیم که این گیاه، گیاهی ارزشمند است که برای اولین بار توسط امپراتور وقت چین که گیاه شناس حاذقی نیز بود، به نام شِن نونگ» (Shen Nung) کشف گردید؛ سپس در چین و دیگر نقاط جهان از جمله اروپا مورد توجه قرار گرفت. پس از آن در حدود سال 1600 میلادی وارد انگلستان شد و در بین ملوانها و تجار طرفداران زیادی پیدا کرد و تا مدتها به عنوان یک نوشیدنی لوکس در بین طبقات اشرافی مورد استفاده قرار می گرفت.

جمع بندی
گیاه چای چیست؟
از جنبه‌ی علمی، گیاه و نوشیدنی حاصل از یک گل زینتی به نام علمی Camellia sinensis را چای می‌نامند.

تاریخچه چای و خواستگاه این گیاه کجاست؟
با این که در منابع مختلف از چند کشور آسیایی به عنوان خاستگاه این گیاه نام برده شده است؛ ولی اکثریت قریب به اتفاق این منابع، کشور چین را خاستگاه اصلی بوته‌ی گیاه چای می‌دانند.

مضرات چای چیست؟
مصرف بیش از حد چای در طول روز بخصوص انواعی که دارای اسانس و رنگ‌های مصنوعی هستند، مضرات و خطرات بسیار زیادی برای بدن ایجاد می‌کنند. از جمله این مضرات می‌توان موارد زیر را عنوان کرد:
ایجاد مشکلات گوارشی از جمله زخم معده، تحریک ترشح اسید معده و ایجاد یبوست
بروز خستگی بیش از حد در فرد مصرف کننده
تولید سموم خطرناک در بدن
ابتلا به سردرد در مصرف زیاد

هرچند در مورد چای ایرانی مطالب زیادی نوشته شده ولی در مورد پیدایش و پیشینه‌ی چای ایرانی تعداد منابع مستند و موثق، چندان زیاد نیست. در این مقاله به بررسی پیدایش و گسترش کشت چای ایرانی می‌پردازیم و در مورد انواع چای ایرانی نیز نکته‌هایی را ذکر می کنیم.

ویژگی‌های چای ایرانی (چای سیاه ایرانی)

در شمال ایران به‌طور معمول چای ایرانی در سه فصل بهار، تابستان و پاییز کشت می‌شود. با ادغام اصلی‌ترین تقسیم‌ بندی‌های چای ایرانی (چای شمال)، می‌توان چای ایرانی را به شکل در پی آمده تقسیم‌بندی کرد:

چای سرگل ایرانی
که از بالاترین قسمت برگ‌های چای و فقط در فصل بهار تولید می‌شود. به اعتقاد بسیاری، چای سرگل، بهترین چای دنیا است، کمی تلخ و گس است و ظاهر آن شکل پیچی دارد و عطر فوق‌العاده‌ای از آن به مشام می‌رسد. هم‌چنین از چای بهاره نیز برای چایی که در فصل بهار به دست می‌آید نام برده می‌شود.

چای قلم ایرانی
از برگ‌های بالایی و برگ موسوم به برگ سوم گیاه چای به دست می‌آید. چای قلم، درشت‌تر است و برخی آن را خوش‌رنگ‌ترین چای ایرانی می‌دانند.

چای ممتاز ایرانی
که ترکیبی از برگ‌های بالایی و پایینی گیاه چای است. چای ممتاز ایرانی تلخی و گسی متعادلی دارد.

چای شکسته ایرانی
که از برگ‌های وسط و برگ‌های انتهایی گیاه مذکور به دست می‌آید و اندازه‌ی کوچک‌تری دارد. هم‌چنین چای شکسته‌ی تجاری مخلوطی از انواع چای ایرانی محسوب می‌شود.

چای باروتی ایرانی
که از برگ‌های انتهایی گیاه چای حاصل می‌شود و به آن چای کله ‌مورچه‌ای نیز گفته می‌شود.(دلیل نامگذاری این نوع چای به کله مورچه ای نیز به احتمال زیاد رنگ سیاه و گردی و کوچکی دانه های آن بوده و به نظر تاجران آن شبیه سر مورچه بوده است! به همین دلیل نیز برای شناسائی و تبادل کالائی این نام را بر آن نهاده اند.)

به‌طور کلی چای ایرانی دارای مقدار بیش تری از کافئین» است که موجب ایجاد آرامش بیش تری می‌شود. چای ایرانی در صورت اصل بودن، در استکان چای، حتی بعد از سپری شدن چندین ساعت تغییر رنگ نمی‌دهد. متأسفانه اغلب، این تصور غلط وجود دارد که هر چای که کمی دیر رنگ بگیرد مرغوب نیست. این تفکر، غلط است و زود رنگ گرفتن چای ناشی از افزودنی‌هایی است که به چای اضافه می‌شود و نه چای طبیعی و یا این که مربوط به خواص برگ‌های پایینی چای است که از آن به نام چای باروتی نام برده می‌شود ولی از لحاظ کیفیت، پایین‌تر از چای سرگل، قلم و شکسته است.

تاریخچه‌ی چای ایرانی

بیش تر اسناد مکتوب در مورد وجود چای در ایران در سفرنامه‌های افراد خارجی که از ایران بازدید کرده‌اند وجود دارد که تا به قرن پانزدهم میلادی می‌رسد. وجود راه ابریشم، مهم‌ترین تأثیر را در انتقال چای از چین و دیگر نقاط چای خیز آسیا به ایران داشت؛ به مرور زمان تقاضا برای چای در نزد ایرانیان افزایش یافت و فکر تولید بیش تر یا وارد کردن چای در بین برخی از اشخاص دولتی شکل گرفت.
در اواخر دوران قاجار و در ابتدا تلاش برای وارد کردن بوته‌ی چای از هندوستان و کشت آن در ایران، ناکام ماند؛ تا این که شخصی به نام کاشف ‌السلطنه» به این کار همت گماشت.

لقب پدر چای ایرانی متعلق به همین شخص است که شاهزاده‌ای از سلسله‌ی قاجار بود. نام او آقا محمد خان قوانلو» ملقب میرزا کاشف‌السلطنه» متولد شهر لاهیجان» بود. از او با القاب دیگری مانند چای‌کار» نیز نام برده شده است.
با تحقیق بیش تر متوجه می‌شویم که این شخص در حدود سال 95 میلادی به مقام ژنرال کنسول ایران در هندوستان منصوب می‌شود. در آن زمان، یکی از مناطقی که نمایندگان ی کشورها در فصل تابستان در آنجا به سر می‌برده‌اند، منطقه‌ای واقع در دامنه‌ی هیمالیا به نام سیملا» بوده است. در همین منطقه بود که آقا محمدخان قوانلو» با چای‌کاری بیش تر آشنا شد و نظر به علاقه‌ی شخصی، به تحقیقات خود درباره‌ی چای ادامه داد.

در ادامه‌ی همین تحقیقات بود که در هندوستان به مسافرت‌هایی پرداخت که هدف از آن آشنایی و دیدن مناطق اصلی چای‌کاری در آن کشور بود. او به همین حد نیز بسنده نکرد و دوره‌ی تحصیلی مرتبط با کشت چای را نیز در هندوستان در مدرسه‌ی انگلیسی‌هاطی کرد و فارغ‌التحصیل شد.
برخی روایات حکایت از آن دارد که این شاهزاده‌ی قاجار به خاطر ممنوعیت تعلیم فنون چای‌کاری که در انحصار انگلیسی‌های مستقر در هندوستان بود، مدتی هویت واقعی خود را پنهان و خود را به‌ عنوان خدمتکار یک پرنس فرانسویِ ساکن در هندوستان معرفی کرد تا بتواند در این رشته در مدرسه‌ی انگلیسی‌ها در هند تحصیل کند!
صحت سخن فوق کاملاً مشخص نیست ولی به نظر می‌رسد که مصونیت ی یا امکانات وی به عنوان یک نماینده‌ی ی بوده که باعث شده بتواند هویت واقعی خود را به نوعی پنهان کرده و برخلاف مقررات جاری انگلیسی‌ها، تکنیک‌های انحصاری چای‌کاری را در هندوستان یاد بگیرد.
کاشف‌السلطنه مدتی نیز به‌طور عملی به کشت چای پرداخت. به‌هرحال، مسلم است که نخستین رواج دهنده‌ی رسمی کشت چای ایرانی، همین آقا محمدخان قوانلو بوده است. او نمونه‌هایی را به‌ عنوان چای ایرانی که قابلیت پرورش بیشتری در شمال ایران را داشت برگزید و از هندوستان به ایران فرستاد. ازجمله گفته می‌شود که آقا محمدخان قوانلو از منطقه‌ی کنگر» هندوستان حدود 3000 بوته‌ی چای به ایران منتقل کرد.
نخستین کارخانه‌ی مدرن چای در سال 1934 میلادی در ایران تأسیس شد و مزارع چای ایران شبیه به مزارع چای دارجلینگ» هندوستان، بیش تر در دامنه‌ها قرار دارند و محصول اصلی آن‌ها چای سیاه است.

در این مقاله نگاهی به نحوه و فرهنگ مصرف چای در کشورهای دیگر و مراسم و باورهای پیرامون آن خواهیم داشت.

نکته‌هایی فرهنگی، پیرامون نحوه‌ی ارائه و مصرف چای در کشورهای دیگر
چای خارجی فقط در تعریف فیزیکی و توصیف انواع آن خلاصه نمی‌شود و به نحوه‌ی مصرف آن نیز ارتباط می‌یابد. علاوه بر چین، هندوستان، ژاپن و بسیاری از کشورهای آسیایی، در کشورهایی نظیر انگلستان و فرانسه نیز می‌توان از موضوعی به نام فرهنگ مصرف چای خارجی سخن گفت. برخی از آداب‌ و رسوم مرتبط با مصرف چای در کشورهای مختلف را می‌خوانیم:

مصرف چای در چین
فرهنگ چای چین
در اکثر منابع، از کشور چین به‌عنوان خاستگاه اصلی چای نام برده شده است. نوشیدن چای در چین، با آداب خاصی همراه است. به‌عنوان مثال، چینی‌ها معمولاً اول چای را بو می‌کنند و بعد به رنگ چای می‌نگرند و آن را مزه می‌کنند.

ظرف چای‌خوری سنتی چینی‌ها سه قسمت دارد که عبارت‌اند از: درپوش، کاسه و پایه. در هنگام مزه کردن چای، باید پایه‌ی ظرف را روی دست گرفت و دست دیگر را روی درپوش گذاشت.

مصرف چای در ژاپن
فرهنگ چای ژاپن
چای، توسط راهبان بودایی از چین به ژاپن آورده شده است. در ژاپن، دو نوع آیین خاص درباره‌ی چای وجود دارد یکی به نام اوچاکای» (お茶会) که ساده‌تر انجام می‌شود و دیگری که حدود چهار ساعت طول می‌کشد به نام چاجی» (茶事) معروف است.

مصرف چای در هندوستان
فرهنگ چای هندوستان
بیش‌ترِ آن‌چه که در دنیا به‌ عنوان چای خارجی در کشورها مصرف می‌شود متعلق به کشور هندوستان است. اصلی‌ترین زمان مصرف چای در نزد هندی‌ها، هنگام نیم‌روز یا بعد از فراغت از کار روزانه است، هندی‌ها در بیش‌تر اوقات، چای را با شیر مخلوط کرده و می‌نوشند.

مصرف چای در میانمار
در میانمار، نوعی چای ترش همراه با تنقلاتی مانند بادام زمینی، کنجد نارگیل خرد شده و… مصرف می‌شود.

مصرف چای در مصر
چای، نوشیدنیِ ملی مصر است و چای خارجی از سریلانکا» و کنیا» وارد می‌شود. مصری‌ها چای را با شکرِ نیشکر شیرین کرده و اغلب برگ‌ نعنای تازه همراه با شیر در کنار بساط چای آن‌ها مشاهده می‌شود.

مصرف چای در روسیه
سردسیر بودن روسیه چای را حتی از قبل از دوران پطر کبیر» به یک نوشیدنی محبوب تبدیل کرده بود. در روسیه تا مدت‌ها عبارت چای خارجی، به چای وارداتی از هندوستان اطلاق می‌شد. به مرور با افزایش واردات چای، این نوشیدنی به نوشیدنی محبوب افراد عادی نیز تبدیل شد و سماور در خانه‌های روس‌ها کاربرد وسیعی یافت. چای در روسیه بیش تر با شکر و یا مواد خوراکیِ شیرین مصرف می‌شود.

مصرف چای در فرانسه
در فرانسه رسم چای خوردن بر اثر علاقه‌ی پادشاهی از سلسله‌ی بوربن» به نام لویی چهاردهم» که چای را عامل کمک به هضم غذا می‌دانست شکل گرفت ولی بعد از انقلاب کبیر فرانسه و از سال 1789 به بعد، رسم نوشیدن چای کم‌رنگ شد، تا این که از سال 50 میلادی به بعد و هم‌زمان با پیشرفت فرانسوی‌ها در کیک پزی، سنت نوشیدن چای با کیک رواج یافت.

مصرف چای در انگلستان
در بین کشورهای غربی آمار بیش‌ترین مصرف‌ چای، متعلق به انگلستان است و مصرف سرانه‌ آن نسبت به کشورهای دیگر بسیار بالاتر است. چای خارجی نخستین بار در اواخر قرن شانزدهم توسط کمپانی هند شرقی» به انگلستان وارد شد. همسرچار دوم» که پرنسسی پرتغالی به نام براگانزا» (Braganza) بود، به نوشیدن چای خارجی عادت داشت و همین امر، نقش مهمی در رواج آن در بین طبقات اشراف و قضات انگلستان داشت.

در فرهنگ انگلستان، نوشیدن چای با عنوان (Tea Time) و گپ زدن‌ها و صحبت‌هایی که در این بازه‌ی زمانی انجام می‌شود، جایگاه فرهنگی و آداب ویژه‌ای دارد.

جمع بندی
آیا نوشیدن چای آداب و رسوم خاصی دارد؟
چای نوشیدنی است که در جهان به شدت محبوب بوده و دارای قدمت و اصالت بالایی است بنابراین آداب و رسوم خاص خود را نیز دارد. چای علاوه بر اینکه محصولی زراعی به حساب می آید، مصرف آن در نوع خود تبدیل به فرهنگی خاص هم شده است و این فرهنگ متناسب با شرایط اقلیمی و آداب و رسوم بومی تا حدود زیادی در نقاط جهان متفاوت است.

آیا مصرف چای در ایران با آداب و رسوم خاصی همراه است؟
بله، چای در بین ایرانیان از محبوبیت خاصی برخوردار است و به تبع نوشیدن آن دارای فرهنگ و آداب و رسوم خاصی است که از شهر به شهر دیگر متفاوت است.

تی سنس مرکز فروش انواع چای